Aan de slag met circulariteit aan de hand van de waardeheuvel
Circulariteit is een complex onderwerp met vele facetten. Dit maakt het niet alleen lastig om te begrijpen wat het omvat, maar ook om het concreet toe te passen in organisaties. Gelukkig zijn er diverse modellen en strategieën die hierbij kunnen helpen. Een van de modellen die wij regelmatig gebruiken is de waardeheuvel. De waardeheuvel illustreert de verschillende fasen van een product en laat zien hoe en wanneer circulaire waarde toegevoegd kan worden. De tool helpt niet alleen om te begrijpen op welke manieren circulariteit toegepast kan worden, maar kan direct gebruikt worden in elke organisatie.
Waarde creëren met circulariteit
De waardeheuvel helpt om met een integrale blik te kijken naar circulariteit in organisaties. In elke fase van een product kunnen er namelijk stappen gezet worden om circulaire waarde te realiseren. De waardeheuvel vat samen wat we kunnen doen in de voor gebruik, gebruik en na gebruik fase van een product.
Afbeelding 1. De waardeheuvel
- Voor gebruik fase
De pre-use fase bevat alle stappen waar een product of grondstof doorheen gaat voordat het bij de consument belandt. Het gaat hier om de extractie van grondstoffen, fabricage en montage en de verkoop van een product. Al deze stappen voegen waarde toe aan het product. De activiteiten zijn gericht op circulair ontwerpen, kijken waar hergebruik mogelijk is en zorg dragen voor een langere gebruiksfase en hoogwaardig herverwerken.
- Gebruik fase
De use fase is de fase waarin het product bij de consument in gebruik is. In deze fase is het belangrijk dat een product lang mee gaat en goed te gebruiken is door een consument. Hierbij kunnen reparaties of servicebeurten ingezet worden om de levensduur van het product te verlengen. Ook het juist informeren van de consument over het onderhouden en gebruiken van het product draagt bij aan het verlengen van de levensduur. - Na gebruik fase
In een lineaire economie zouden we in deze fase het product ‘weggooien’. In de circulaire economie proberen we kringlopen te realiseren, zodat we niets weggooien maar zo veel mogelijk (hoogwaardig) hergebruiken. In deze fase zijn we dus bezig met het terugwinnen van waarde. Veel van de activiteiten in deze fase corresponderen met de R-ladder: Zo kunnen organisaties ervoor kiezen om te hergebruiken (tweedehands), refurbishen, remanufacturen of recyclen.
De toekomst van koolstofboeren
De vraag naar koolstof projecten met boeren neemt alleen maar toe. Daarom is de Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie (ZLTO) bijvoorbeeld begonnen met het verbinden van bedrijven en boeren om lokaal koolstof vast te leggen. En heeft de organisatie van de Nijmeegse Vierdaagse 80 koolstofcertificaten van vier lokale boeren gekocht om de uitstoot van 1,5 miljoen vierdaagse gasten te compenseren. Lely heeft Route Circulair gevraagd om te helpen bij het ontwikkelen van een propositie om de CO2-uitstoot van Lely te compenseren door het uitgeven van koolstofkredieten aan Lely’s eigen klanten. De kredieten stellen de boeren in staat de transitie te maken naar low carbon farming.
De waardeheuvel als tool voor een circulaire aanpak
Om volledig te zijn in een circulaire aanpak, kan de waardeheuvel een nuttige tool zijn. Het zorgt er namelijk voor dat alle fasen van een product mee worden genomen en laat ook zien voor welke productfasen een organisatie afhankelijk is van de keten. Aan de hand van de waardeheuvel kan een organisatie zichzelf de volgende vragen stellen:
- Welke invloed kan ik uitoefenen in elke fase van de waardeheuvel?
- Is er een bepaalde fase waar ik het meest op wil focussen?
- Wat wil ik bereiken in elke fase?
- Hoe kan ik dat meetbaar maken?
- Welke activiteiten en verdienmodellen kan ik toepassen in de verschillende fasen?
Deze vragen kunnen houvast bieden tijdens het opstellen van een circulaire aanpak. Op organisatieniveau kunnen deze vragen helpen om richting te geven aan de strategie. Terwijl op productniveau hele concrete acties gedefinieerd kunnen worden om met circulariteit aan de slag te gaan.
Hoe kan je er zelf mee aan de slag gaan?
Bovenstaande vragen kunnen helpen om aan de slag te gaan met de waardeheuvel maar zijn wel conceptueel. De belangrijkste vraag om dit concreet te maken, is wellicht: Hoe zou je met behulp van de waardeheuvel jouw product of dienst circulair kunnen ontwikkelen? Stel jezelf daarbij de volgende vragen:
- Welke interventiemomenten en activiteiten kun je toepassen?
- Interventiemomenten zijn punten waar de circulaire strategieën kunnen worden toegepast om de levenscyclus van het product of de dienst te optimaliseren, zoals hergebruik, recycling of duurzame sourcing.
- Welk circulair verdienmodel past daarbij? Bijvoorbeeld pay-per-use, verhuur of koop-terugkoop
- Welke basiscriteria kun je toepassen? Bijvoorbeeld: Welke samenwerkingspartners en technologieën heb je daarbij nodig?
Wil je meer weten over onze tools en direct zelf aan de slag? Vul de Circulaire Volwassenheidsmeting (CVM) in en vindt in jouw resultaten platform een uitgebreide kennisbank met tools die jou verder kunnen helpen. Liever sparren met een van onze consultants? Kom dan in contact via de website.